آموزش تعمیرات موبایل از صفر تا صد قسمت دوم

آموزش جامع تعمیرات موبایل: قسمت دوم - شناخت آی‌سی‌های کلیدی در برد موبایل

مقدمه

سلام دوستان عزیز! وقتتون بخیر و امیدوارم حال دلتون عالی باشه. خوشحالیم که به قسمت دوم از سری آموزش‌های جامع تعمیرات موبایل خوش اومدید. در قسمت اول، ما به بررسی اولیه شناخت انواع آی‌سی‌ها پرداختیم و گفتیم که آی‌سی‌ها در برد موبایل به سه دسته اصلی تقسیم می‌شن: آی‌سی‌های SMD، BGA و BGY. هر کدوم از این‌ها رو با جزئیات توضیح دادیم و حالا در این مقاله، که بر اساس ویدیو آموزشی تهیه شده، می‌خوایم عمیق‌تر وارد جزئیات بشیم.

در این بخش، تمرکزمون روی کاربردهای عملی این آی‌سی‌ها در برد موبایل هست، به ویژه در مدارهای مختلف مثل آنتن، پردازش و تغذیه. همچنین، به آی‌سی‌های مهم و کلیدی می‌پردازیم که هر تعمیرکار سخت‌افزار یا نرم‌افزار باید بشناسه. یادتون باشه، تعمیرات موبایل یک علم تجربی و عملی هست و با گذشت زمان، تعداد آی‌سی‌ها روی برد موبایل بیشتر می‌شه. این به خاطر صرفه‌جویی در فضا و هزینه‌هاست، اما شناسایی همه‌شون کار سختیه. ما اینجا روی آی‌سی‌های اصلی تمرکز می‌کنیم و در انتها، روش‌های شناسایی دقیق رو توضیح می‌دیم. بیاید شروع کنیم!

انواع آی‌سی‌ها و کاربردهای آن‌ها در برد موبایل

در قسمت اول، گفتیم که آی‌سی‌های SMD (Surface-Mount Device) دیگه کمتر در بردهای موبایل مدرن استفاده می‌شن، اما هنوز در بردهای الکترونیکی عمومی رایجه. این آی‌سی‌ها روی سطح برد لحیم می‌شن و پایه‌هاشون مستقیماً به برد وصل می‌شه. اما در موبایل‌های امروزی، آی‌سی‌های BGA (Ball Grid Array) و BGY (Ball Grid Array with Wire) غالب هستن.

• آی‌سی‌های BGA: این‌ها پایه‌هایی به شکل توپ‌های کوچک (balls) زیر خودشون دارن که به برد لحیم می‌شن. معمولاً در مدارهای اصلی مثل CPU، هارد، رم، تغذیه و بیس‌باند استفاده می‌شن. این نوع آی‌سی‌ها برای مدارهای پیچیده و پرسرعت مناسبه چون اتصالات بیشتری فراهم می‌کنه و فضای کمتری اشغال می‌کنه.
• آی‌سی‌های BGY: این‌ها مشابه BGA هستن اما با سیم‌های داخلی اضافی برای اتصالات بهتر. عمدتاً در مدارهای حساس مثل مدار آنتن استفاده می‌شن، چون نیاز به پایداری سیگنال بالایی دارن.

حالا یک نکته تجربی مهم: این تقسیم‌بندی قراردادی نیست و ۱۰۰% ثابت نیست، اما در ۹۰% موارد، آی‌سی‌های BGA-W در مدار آنتن (مثل آی‌سی‌های مرتبط با سیگنال موبایل) به کار می‌رن و آی‌سی‌های BGA در بقیه مدارها. مثلاً، چند روز پیش من با یک آی‌سی OVP (Over Voltage Protection) که آی‌سی محافظ شارژ هست کار می‌کردم و دیدم که از نوع BGA-W بود، در حالی که معمولاً BGA هست. این نشون می‌ده که همیشه استثناها وجود داره، اما شناخت کلی کمک‌کننده‌ست.

تعداد آی‌سی‌ها روی برد موبایل روزبه‌روز بیشتر می‌شه. مثلاً، یک برد موبایل ممکنه بیش از ۱۰۰ آی‌سی داشته باشه. صرفه‌جویی در فضا و هزینه باعث شده شرکت‌ها به سمت ادغام مدارها برن، اما این کار گاهی راندمان رو پایین می‌آره. حالا بیاید به سراغ آی‌سی‌های کلیدی بریم که باید بشناسید.

آی‌سی‌های مهم در برد موبایل

در برد موبایل، تعدادی آی‌سی کلیدی وجود داره که نقش حیاتی در عملکرد دستگاه ایفا می‌کنن. این آی‌سی‌ها رو حتی با یک نگاه ساده می‌تونید شناسایی کنید، اما برای شناسایی دقیق، روش‌هایی وجود داره که بعداً توضیح می‌دیم. بیاید یکی یکی بررسی‌شون کنیم.

۱. آی‌سی پردازنده مرکزی (CPU - Central Processing Unit)

CPU یا واحد پردازش مرکزی، قلب تپنده موبایل هست. این آی‌سی از میلیون‌ها ترانزیستور ساخته شده و مسئولیت پردازش تمام دستورات رو بر عهده داره.

• ویژگی‌های ظاهری: معمولاً بزرگ‌ترین آی‌سی مربعی‌شکل روی برد هست، تقریباً اندازه بند انگشت. اغلب در مرکز برد قرار داره و کنار آی‌سی هارد یا رم دیده می‌شه. اگر دو آی‌سی بزرگ کنار هم دیدید، مربعی‌شکل معمولاً CPU هست.
• انواع معروف: پردازنده‌های MediaTek و Qualcomm (کوالکام) مولتی‌برند هستن و در گوشی‌های سامسونگ، شیائومی، ریلمی، هواوی و غیره استفاده می‌شن. پردازنده‌های انحصاری مثل Exynos برای سامسونگ، Bionic (یا Apple Silicon) برای اپل، و Google Tensor برای پیکسل‌های گوگل هستن. تنوع پردازنده‌ها زیاده، به ویژه در گوشی‌های چینی.
• اهمیت: بدون CPU، گوشی نمی‌تونه کار کنه. این آی‌سی داده‌ها رو پردازش می‌کنه و با بقیه اجزا مثل هارد و رم تعامل داره.

۲. آی‌سی هارد (Hard Drive - Internal Storage)

آی‌سی هارد، حافظه داخلی موبایل هست که اطلاعات دائمی رو ذخیره می‌کنه.

• ویژگی‌های ظاهری: بزرگ‌ترین آی‌سی مستطیلی‌شکل روی برد (گاهی مربعی). طولش معمولاً بیشتر از عرضشه و کنار یا پشت CPU قرار داره. این نزدیکی به خاطر تبادل سریع داده‌هاست.
• انواع در اندروید: به دو دسته اصلی eMMC (Embedded MultiMediaCard) و UFS (Universal Flash Storage) تقسیم می‌شن. زیرمجموعه‌هایی مثل eMCP (eMMC + RAM ادغام‌شده) و UMCP (UFS + RAM ادغام‌شده) هم وجود دارن. در آیفون‌ها، از نوع NAND استفاده می‌شه، اما تمرکز ما روی اندروید هست.
• اطلاعات ذخیره‌شده: شامل داده‌های کاربر (مثل مخاطبین)، مشخصات گوشی (شماره سریال، IMEI)، سیستم‌عامل، و اطلاعات مدار آنتن. بخشی به نام RPMB (Replay Protected Memory Block) برای اطلاعات حساس مثل پسورد، فینگرپرینت و FRP (Factory Reset Protection) هست.
• نکته مهم: ادغام هارد با رم (مثل eMCP) می‌تونه مشکل‌ساز باشه چون راندمان پایین می‌آد، اما برای کاهش هزینه و فضا استفاده می‌شه. UFS مثل SSD کامپیوتره (سرعت بالا، امنیت بیشتر، عمر طولانی‌تر) و eMMC مثل HDD (سرعت کمتر، عمر کوتاه‌تر). قیمت UFS هم بالاتره.

۳. آی‌سی رم (RAM - Random Access Memory)

رم حافظه موقت هست و با SD Card یا ROM (سیستم‌عامل) فرق داره. خیلی‌ها این‌ها رو اشتباه می‌گیرن!

• ویژگی‌های ظاهری: معمولاً روی CPU سوار می‌شه (دو طبقه) یا کنار CPU/هارد قرار داره. اندازه متوسط و مربعی‌شکل، اما شناسایی ظاهریش ۵۰-۶۰% دقیق هست.
• عملکرد: برنامه‌ها رو به طور موقت اجرا و مدیریت می‌کنه. در گوشی‌های قدیمی، سیستم‌عامل مستقیم روی هارد اجرا می‌شد که عمر هارد رو کم می‌کرد. با رم، برنامه‌ها اکسترکت (باز) و کامپرس (فشرده) می‌شن بدون آسیب به هارد.
• اهمیت: سرعت انتقال داده و کیفیت رم مهمه، نه فقط حجم. مثلاً رم ۴ گیگ آیفون می‌تونه بهتر از رم ۸ گیگ برخی اندرویدی‌ها عمل کنه. استانداردهای رم (مثل LPDDR) روی سرعت تأثیر دارن.

۴. آی‌سی بیس‌باند (Baseband Processor)

این آی‌سی پردازنده مدار آنتن هست و فرکانس‌های صوتی و داده‌ای رو مدیریت می‌کنه.

• ویژگی‌های ظاهری: در گوشی‌های میان‌رده و اقتصادی اندرویدی، با CPU ادغام‌شده. در پرچم‌داران (مثل S23/S24 سامسونگ) و آیفون‌ها (از iPhone 4S به بعد)، جدا هست.
• عملکرد: دانلود/آپلود فایل، SMS، تماس صوتی/تصویری، بازی آنلاین رو پردازش می‌کنه. ادغام با CPU باعث داغ شدن سریع گوشی در مکالمات طولانی می‌شه (مثل بیش از ۵ دقیقه).
• اهمیت: بدون بیس‌باند، ارتباطات موبایل مختل می‌شه. در آیفون‌ها همیشه جدا بوده.

۵. آی‌سی تغذیه (PMIC - Power Management IC)

واحد مدیریت انرژی که ولتاژها رو تولید و توزیع می‌کنه.

• ویژگی‌های ظاهری: اندازه متوسط، در مرکز برد نزدیک CPU. دورش پر از خازن و سلف (coil) هست – این بهترین راه شناسایی!
• عملکرد: ولتاژ باتری (مثل ۴ ولت) رو تبدیل به ولتاژهای مورد نیاز اجزا می‌کنه (مثل ۱.۸V برای CPU، ۳.۳V برای هارد). تقویت یا تضعیف ولتاژ و ثابت نگه‌داشتنش رو انجام می‌ده.
• انواع: در اندرویدی‌ها معمولاً یکی (اصلی)، گاهی دو تا (اصلی و ثانویه). مدارهای جدا مثل دوربین یا بیس‌باند ممکنه PMIC اختصاصی داشته باشن. با آی‌سی شارژ اشتباه نگیرید – PMIC تولیدکننده ولتاژه، نه شارژر.

روش‌های شناسایی دقیق آی‌سی‌ها

شناسایی ظاهری خوبه، اما برای دقت، دو روش اصلی وجود داره:

۱. جستجو بر اساس نام روی آی‌سی: روی آی‌سی‌ها کدی مثل SM5714 یا KLMBG نوشته شده. این کد رو در گوگل سرچ کنید (فارسی یا انگلیسی). سایت‌هایی مثل ICSD اطلاعات می‌دن: شرکت سازنده، مدل گوشی‌ها (مثل MDM9645 برای بیس‌باند کوالکام در iPhone 7).

۲. سایت‌های تخصصی: سایت inmobile.ir (توسط مهندسان ایرانی) عالیه. مدل گوشی رو سرچ کنید، نقشه برد رو می‌اره و هر آی‌سی رو نشون می‌ده (مثل A12 سامسونگ: CPU، هارد، NFC). ایرادات احتمالی (مثل دیر شارژ شدن از IC27) و مدل‌های جایگزین رو هم می‌گه. اگر آی‌سی شکسته یا گم‌شده، از بردهای اوراقی مشابه استفاده کنید.

نتیجه‌گیری

در این مقاله، به جزئیات آی‌سی‌های کلیدی برد موبایل پرداختیم و روش‌های شناسایی رو توضیح دادیم. یادتون باشه، تعمیرات موبایل نیاز به تمرین داره و هیچ‌کس همه آی‌سی‌ها رو نمی‌شناسه. اگر سؤالی داشتید، حتماً در انجمن آکادمی ایران باینری به آدرس https://forum.iranbinary.ir/ مطرح کنید – من و همکارانم ظرف حداکثر ۳ ساعت پاسخ می‌دیم. امیدوارم این مقاله مفید بوده باشه. تا مقاله بعدی، خدانگهدار!