ارز تزوس

مقاله جامع درباره ارز تزوس (Tezos)

تزوس (Tezos) یک پلتفرم بلاکچین بازمنبع است که برای اجرای تراکنش‌های نقدی-به-نقد (peer-to-peer) و استقرار قراردادهای هوشمند طراحی شده است. این پلتفرم در سال 2018 راه‌اندازی شد و به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود مانند حکومت زنجیره‌ای (on-chain governance)، امکان ارتقاء خودکار و تمرکز بر امنیت و مقیاس‌پذیری، به یکی از بازیگران کلیدی در حوزه بلاکچین تبدیل شده است. ارز بومی تزوس، تز (Tez) با نماد XTZ، برای پرداخت هزینه‌های تراکنش، استیکینگ و تعامل با برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) استفاده می‌شود.

تزوس با هدف ایجاد یک شبکه بلاکچین که بتواند بدون نیاز به شکاف سخت (hard fork) خود را به‌روزرسانی کند، طراحی شده است. این ویژگی، همراه با مصرف انرژی پایین و قابلیت‌های پیشرفته قراردادهای هوشمند، تزوس را به گزینه‌ای جذاب برای توسعه‌دهندگان و کاربران تبدیل کرده است. در این مقاله، به بررسی تاریخچه، فناوری، کاربردها، اکوسیستم و آینده تزوس می‌پردازیم.

تاریخچه و توسعه

ایده‌آل و تأسیس

تزوس در سال 2014 توسط آرتور برایتمن (Arthur Breitman) و کاتلین برایتمن (Kathleen Breitman) معرفی شد. آرتور، که دارای پیشینه‌ای در ریاضیات کاربردی، علوم کامپیوتر و ریاضیات مالی از دانشگاه نیویورک است، ایده تزوس را با هدف حل مشکلات مقیاس‌پذیری و ارتقاء پروتکل‌های بلاکچین مطرح کرد. او در سال 2014، در حالی که در مورگان استنلی کار می‌کرد، دو مقاله تحت نام مستعار "L.M. Goodman" منتشر کرد که پایه‌های تزوس را تشکیل داد. کاتلین، با تحصیلات در دانشگاه کرنل و تجربه کاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، به آرتور در توسعه این پروژه پیوست.

عرضه اولیه سکه (ICO) و راه‌اندازی

در جولای 2017، تزوس یکی از بزرگ‌ترین عرضه‌های اولیه سکه (ICO) را برگزار کرد و 232 میلیون دلار در بیت‌کوین و اتریوم جمع‌آوری کرد. این موفقیت نشان‌دهنده علاقه گسترده به ایده تزوس بود. با این حال، پروژه با چالش‌های حقوقی مواجه شد که در سال 2020 با پرداخت 25 میلیون دلار حل شد.

تست‌نت تزوس در ژوئن 2018 و مین‌نت آن در سپتامبر 2018 راه‌اندازی شد. از آن زمان، تزوس با به‌روزرسانی‌های مداوم پروتکل، قابلیت‌های خود را بهبود بخشیده است.

به‌روزرسانی‌های کلیدی

تزوس از طریق سیستم حکومت زنجیره‌ای خود، به‌طور مداوم پروتکل خود را ارتقاء می‌دهد. برخی از به‌روزرسانی‌های مهم عبارتند از:

• Oxford (فوریه 2024): معرفی رول‌آپ‌های هوشمند خصوصی، بهبود اثبات سهام و فعال‌سازی مجدد قفل‌های زمانی.
• Paris (ژوئن 2024): کاهش زمان بلاک به 10 ثانیه، فعال‌سازی لایه داده‌های در دسترس (Data Availability Layer)، معرفی صدور تطبیقی (Adaptive Issuance) و اسلشینگ تطبیقی (Adaptive Slashing).
• Quebec (ژانویه 2025): کاهش زمان بلاک به 8 ثانیه، بهبود مکانیزم‌های استیکینگ و تنظیم دقیق‌تر صدور تطبیقی.
• Rio (مه 2025): معرفی چرخه‌های شبکه یک‌روزه، پاداش 10 درصدی برای مشارکت در لایه داده‌های در دسترس و الزامات سختگیرانه‌تر برای بی‌کاری بیکرها.

این به‌روزرسانی‌ها نشان‌دهنده تعهد تزوس به بهبود مستمر و پاسخگویی به نیازهای کاربران و توسعه‌دهندگان است.

فناوری پشت تزوس

تزوس از فناوری‌های پیشرفته‌ای برای ایجاد یک پلتفرم امن، مقیاس‌پذیر و پایدار استفاده می‌کند. در ادامه، به بررسی اجزای اصلی فناوری تزوس می‌پردازیم.

اجماع اثبات سهام (Proof-of-Stake)

تزوس از مکانیزم اجماع اثبات سهام مایع (Liquid Proof-of-Stake - LPoS) استفاده می‌کند که نسبت به اثبات کار (PoW) مانند بیت‌کوین، انرژی کمتری مصرف می‌کند. در این سیستم، دارندگان XTZ می‌توانند به عنوان بیکر (baker) یا دلگیت (delegator) در فرآیند تأیید تراکنش‌ها و ایمن‌سازی شبکه مشارکت کنند. بیکرها بلاک‌ها را ایجاد و تأیید می‌کنند و در ازای آن پاداش دریافت می‌کنند.

حکومت زنجیره‌ای

یکی از ویژگی‌های برجسته تزوس، سیستم حکومت زنجیره‌ای آن است. این سیستم به دارندگان XTZ اجازه می‌دهد پیشنهادهای ارتقاء پروتکل را ارائه دهند و در مورد آن‌ها رای دهند. فرآیند رای‌گیری در پنج مرحله انجام می‌شود که هر مرحله حدود دو هفته طول می‌کشد. اگر پیشنهاد به حد نصاب برسد، پروتکل به‌طور خودکار به‌روزرسانی می‌شود. این رویکرد در مقایسه با بلاکچین‌هایی مانند بیت‌کوین یا اتریوم، که توسط گروه کوچکی از توسعه‌دهندگان مدیریت می‌شوند، تمرکززدایی بیشتری را فراهم می‌کند.

قراردادهای هوشمند و زبان میشلسون

قراردادهای هوشمند در تزوس با استفاده از زبان میشلسون (Michelson) نوشته می‌شوند. این زبان، که یک زبان پایین‌سطح و پراز است، برای اطمینان از امنیت و صحت قراردادها طراحی شده است. میشلسون امکان تأیید رسمی (formal verification) را فراهم می‌کند، به این معنا که توسعه‌دهندگان می‌توانند صحت کد خود را به‌صورت ریاضی اثبات کنند. این ویژگی برای کاربردهای با ارزش بالا، مانند امور مالی، بسیار مهم است.

مقیاس‌پذیری و کارایی انرژی

تزوس با استفاده از فناوری‌هایی مانند رول‌آپ‌های هوشمند (Smart Rollups) و لایه داده‌های در دسترس، مقیاس‌پذیری خود را افزایش داده است. این فناوری‌ها به شبکه اجازه می‌دهند تا تعداد بیشتری از تراکنش‌ها را با سرعت بالا و هزینه کم پردازش کند. همچنین، به دلیل استفاده از اثبات سهام، تزوس بیش از دو میلیون برابر کمتر از شبکه‌های اثبات کار انرژی مصرف می‌کند، که آن را به گزینه‌ای پایدار و سازگار با محیط زیست تبدیل کرده است.

کاربردهای تزوس

تزوس در حوزه‌های مختلفی از جمله مالی غیرمتمرکز (DeFi)، بازی‌های بلاکچینی و هنر و فرهنگ کاربردهای گسترده‌ای دارد.

مالی غیرمتمرکز (DeFi)

تزوس میزبان مجموعه‌ای از پروژه‌های DeFi است که خدمات متنوعی را ارائه می‌دهند:

• QuipuSwap: یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) که امکان مبادله توکن‌های مختلف را در شبکه تزوس فراهم می‌کند.
• Tezos Finance: یک پلتفرم وام‌دهی و وام‌گیری که مشابه پروتکل‌های Compound و Aave در اتریوم عمل می‌کند.
• USDtz: یک استیبل‌کوین با پشتوانه دلار آمریکا که برای تراکنش‌های پایدار استفاده می‌شود.
• Ctez: یک نسخه وثیقه‌ای از تز که به کاربران اجازه می‌دهد همزمان در DeFi شرکت کنند و تز خود را به بیکرها واگذار کنند.

این پروژه‌ها از سرعت بالای تراکنش‌ها و هزینه‌های پایین تزوس بهره می‌برند و به کاربران امکان می‌دهند تا در اکوسیستم مالی غیرمتمرکز مشارکت کنند.

بازی‌های بلاکچینی

تزوس در حوزه بازی‌های بلاکچینی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. این پلتفرم با ارائه ابزارهایی مانند Tezos Unity SDK، به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا ویژگی‌های بلاکچینی مانند مالکیت دارایی‌های درون‌بازی و پاداش‌های مبتنی بر NFT را به بازی‌ها اضافه کنند. برخی از بازی‌های برجسته عبارتند از:

• BattleTabs: یک بازی استراتژی نوبتی که در آن بازیکنان ناوگان خود را می‌سازند و با یکدیگر رقابت می‌کنند.
• Chestnut: یک بازی play-to-earn با تورنمنت‌های PvP که به بازیکنان امکان کسب تز را می‌دهد.
• Auto Hero: یک بازی پلتفرمر کناری با شخصیت‌های NFT که بازیکنان می‌توانند مالکیت کامل آن‌ها را داشته باشند.
• Tezotopia: یک بازی مبتنی بر NFT که در آن بازیکنان می‌توانند زمین‌های دیجیتال را خریداری، معامله و توسعه دهند.

این بازی‌ها از مالکیت دیجیتال و اقتصادهای مبتنی بر بازیکن پشتیبانی می‌کنند و تجربه‌ای جذاب برای کاربران فراهم می‌کنند.

هنر و فرهنگ

تزوس به دلیل هزینه‌های پایین و کارایی انرژی، به یکی از پلتفرم‌های محبوب برای هنر دیجیتال و توکن‌های غیرقابل‌معاوضه (NFT) تبدیل شده است. برخی از نکات برجسته در این حوزه عبارتند از:

• مشارکت با نهادهای فرهنگی: موزه دورسی (Musée d'Orsay) و سرپانتین (Serpentine) از تزوس برای ایجاد و فروش آثار هنری دیجیتال استفاده کرده‌اند.
• بازارهای NFT: پلتفرم‌هایی مانند Objkt و fxhash به هنرمندان امکان می‌دهند آثار خود را به صورت NFT منتشر کنند و به مجموعه‌داران اجازه می‌دهند آثار دیجیتال را خریداری کنند.
• صندوق NFT: در سال 2022، تزوس یک صندوق 1 میلیون پوندی برای حمایت از هنرمندان آفریقایی و آسیایی در حوزه NFT راه‌اندازی کرد که توسط میسان هریمن مدیریت می‌شود.

این فعالیت‌ها نشان‌دهنده تعهد تزوس به حمایت از خلاقیت و نوآوری در حوزه هنر دیجیتال است.

اکوسیستم و جامعه

اکوسیستم تزوس شامل یک جامعه جهانی از توسعه‌دهندگان، اعتبارسنج‌ها و کاربران است که از طریق پلتفرم‌هایی مانند Spotlight اخبار و فعالیت‌های مرتبط با تزوس را دنبال می‌کنند. تزوس فوندیشن نقش مهمی در حمایت از رشد اکوسیستم ایفا می‌کند و از طریق برنامه‌های تأمین مالی و اعطای کمک‌هزینه، پروژه‌های نوآورانه را پشتیبانی می‌کند.

تزوس همچنین با برندهای بزرگی مانند:

• Ubisoft: برای توسعه بازی‌های بلاکچینی.
• Manchester United: برای راه‌اندازی NFTها و تجربیات Web3 (Manchester United).
• McLaren: برای پروژه‌های هنری و NFT.

همکاری کرده است که نشان‌دهنده تأثیرگذاری فزاینده آن در صنایع مختلف است.

داده‌های بازار فعلی

این داده‌ها نشان‌دهنده وضعیت فعلی تزوس در بازار ارزهای دیجیتال است. با این حال، قیمت‌ها ممکن است به دلیل نوسانات بازار تغییر کنند.

آینده تزوس

تزوس همچنان در حال توسعه و بهبود است. برخی از برنامه‌های آینده شامل:

• رول‌آپ‌های هوشمند: برای افزایش مقیاس‌پذیری و کاهش هزینه‌های تراکنش.
• قابلیت همکاری: پشتیبانی از زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف مانند جاوااسکریپت، پایتون و جاوا برای جذب توسعه‌دهندگان بیشتر.
• بهبود تجربه کاربری: اضافه کردن ویژگی‌های جدید برای کاربران و توسعه‌دهندگان.

این ابتکارات نشان‌دهنده پتانسیل تزوس برای رشد و پذیرش گسترده‌تر در آینده است.

نتیجه‌گیری

تزوس به دلیل مدل حکومتی منحصربه‌فرد، ویژگی‌های امنیتی پیشرفته و کاربردهای گسترده در حوزه‌های DeFi، بازی‌های بلاکچینی و هنر دیجیتال، یکی از پلتفرم‌های پیشرو در فضای بلاکچین است. تعهد آن به پایداری، از طریق استفاده از اثبات سهام، و تمرکز بر مشارکت جامعه، آن را به گزینه‌ای جذاب برای توسعه‌دهندگان و کاربران تبدیل کرده است. با ادامه به‌روزرسانی‌ها و گسترش اکوسیستم، تزوس احتمالاً نقش مهمی در آینده فناوری‌های غیرمتمرکز ایفا خواهد کرد.

برای اطلاعات بیشتر، می‌توانید به وبسایت رسمی تزوس مراجعه کنید یا از اکسپلوررهای بلاک مانند tzstats.com، tezblock.io یا tzkt.io استفاده کنید.